Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği nedir ? Cumhuriyet savcılarının bilgi ve emirleri doğrultusunda yürütecekleri adlî soruşturma veya görevleri kapsamında kolluk tarafından gerçekleştirilen yakalama, gözaltına alma, muhafaza altına alma ve ifade alma işlemlerinin yürütülmesinde uyulacak usul ve esasları düzenlemesidir. Yakalama, muhafaza altına alma, gözaltına alma ve ifade almada görevli bulunan kolluk kuvvetleri katıldıkları işlemlerle ilgili olarak işbu yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadırlar. Bundan ötürü yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kapsamında öncelikle kolluk kuvvetine eğitimler verilmektedir.
Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kamu gücünün keyfi ve sınırsız olarak kullanılmaması açısından önem arz etmektedir.
İçindekiler
İfade Alma
İfade alma ;şüphelinin kolluk görevlileri veya Cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma konusu suçla ilgili olarak dinlenmesini ifade eder. Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği 23. maddesinde ifade almanın esasları düzenlenmiştir. İfade veren şüphelinin beyanı, özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamaz. Kanuna aykırı bir yarar vaat edilememektedir. Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilememektedir. Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilmektedir.
Hiç kimse, kendisini veya kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanmamalıdır. İfade alma bir ceza soruşturmasının seyrini belirlediğinden ifadenin bir ceza avukatı eşliğinde verilmesi çok önemlidir. Örnek vermek gerekirse; fail suçu işlemişse ve olayda haksız tahrik veya meşru müdafaa durumu söz konusu ise ifade de bu durumların açıklanması gereklidir veya müşteki suç için savcıya şikayet te bulunuyorsa bu kapsamda ifadesinde olayları eksiksiz anlatması önemlidir.
Nasıl İfade Alınır
Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kapsamında şüphelinin ifadesinin alınmasında aşağıdaki hususlara riayet edilmelidir.
- Şüphelinin kimliği saptanmaktadır. Şüpheli, kimliğine ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmakla yükümlüdür.
- Kendisine yüklenen suç anlatılmaktadır.
- Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafin ifade sırasında hazır bulunabileceği kendisine bildirilmektedir.
- Müdafi sadece hukukî yardımda bulunabilmektedir.
- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu nun 95 inci maddesi hükmü saklı kalmak üzere, yakalanan kişinin yakınlarından istediğine yakalandığı derhâl bildirilmektedir.
- Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenmektedir.
- Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek imkânı tanınmaktadır.
- İfade verenin kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınmaktadır.
- İfade işlemlerinin kaydında, teknik imkânlardan yararlanılabilmektedir.
- İfade bir tutanağa bağlanmaktadır.
Yakalama ve Gözaltına Alma
Yakalama ve gözaltı nedir? Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kapsamında gözaltına alma ve yakalama kavramları açıklanmıştır. Buna göre;
Gözaltına alma kanunun verdiği yetkiye göre, yakalanan kişinin hakkındaki işlemlerin tamamlanması amacıyla, yetkili hâkim önüne çıkarılmasına veya serbest bırakılmasına kadar özgürlüğünün geçici olarak kısıtlanıp alıkonulmasını ifade eder.
Yakalama ; kamu güvenliğine, kamu düzenine veya kişinin vücut veya hayatına yönelik var olan bir tehlikenin giderilmesi için denetim altına alınması gereken veya suç işlediği yönünde hakkında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan kişinin gözaltına veya muhafaza altına alma işlemlerinden önce özgürlüğünün geçici olarak ve fiilen kısıtlanarak denetim altına alınmasını ifade etmektedir. Yakalanan kişiye, suç ayrımı gözetilmeksizin yakalama sebebi ve hakkındaki iddialar ile susma ve müdafiden yararlanma, yakalanmaya itiraz etme hakları ile diğer kanunî hakları ve itiraz hakkını nasıl kullanacağı derhâl bildirilmelidir.
Yakalama Nasıl Yapılır
Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği 5. ve 6. maddesinde yakalama hususu ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kapsamında kolluk görevlileri;
- Gecikmesinde sakınca bulunan ve Cumhuriyet savcısına veya derhâl âmirlerine müracaat imkânı olmayan hâllerde; hakkında yakalama emri düzenlenmesi veya tutuklama kararı verilmesi gereken kişileri ya da suçüstü hâlinde veya gecikmesinde sakınca bulunan diğer hâllerde suç işlendiğine veya suça teşebbüs edildiğine dair haklarında kuvvetli iz, eser, emare ve delil bulunan şüphelileri,
- Kolluk kuvvetinin kanun ve usul dairesinde verdiği emre itaatsizlik edenleri ve aldığı tedbirlere uymayanları,
- Görev yaparken mukavemette bulunan veya görevinden alıkoymak maksadıyla kolluk kuvvetine zorla karşı koyan ve yakalanmadıkları taktirde hareketlerine devam etmeleri ihtimali bulunan kişileri,
- Haklarında yetkili mercilerce verilen yakalama emri, yakalama ve tutuklama kararı bulunanları veya kanunla istenilen bir mükellefiyeti yerine getirmedikleri için yakalanması gerekenleri,
- Uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri alan, satan, bulunduran veya kullananları,
- Halkın rahatını bozacak veya rezalet çıkaracak derecede sarhoş olanları veya sarhoşluk hâlinde başkalarına saldıranları,
- Halkın huzur ve sükûnunu bozanlardan, yapılan uyarılara rağmen bu hareketlerine devam edenlerle, başkalarına saldırıya yeltenenleri ve kavga edenleri,
- Bir kurumda tedavi, eğitim ve ıslahı için kanunlarla belirtilen esaslara uygun olarak, alınan tedbirlerin yerine getirilmesi amacıyla toplum için tehlike teşkil eden akıl hastası, uyuşturucu ve uyarıcı madde veya alkol tutkunu, serseri veya hastalık bulaştırabilecek kişileri,
- Haklarında mahkemece çocuk bakım ve yetiştirme yurtlarına veya benzeri resmî veya özel kurumlara yerleştirilmesine veya yetkili merci önüne çıkarılmasına karar verilen çocukları,
- Usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren veya hakkında sınır dışı etme veya geri verme kararı alınan kişileri yakalayabilmektedir.
Herkes tarafından geçici olarak yakalama yapılabilecek durumlar da mevcuttur. İşbu durumlar; kişiye suçu işlerken rastlanması, suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçması ihtimalinin bulunması veya hemen kimliğini belirleme imkânının bulunmamasıdır.
Gözaltına Alma Prosedürü
Yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kapsamında gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren 24 saati geçmemelidir. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre 12 saatten fazla olmamalıdır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 250 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan suçlara bakmakla görevli olan ağır ceza mahkemelerinin görev alanına giriyorsa bu süre 48 saattir. Yakalama, gözaltına alma işlemine veya gözaltı süresinin uzatılmasına ilişkin Cumhuriyet savcısının yazılı emrine karşı, yakalanan kişi, müdafi veya kanunî temsilcisi, eşi ya da birinci veya ikinci derecede kan hısımı hemen serbest bırakılmasını sağlamak için sulh ceza hâkimine başvurabilmektedir.
Hak kaybı yaşanmaması adına yakalama gözaltına alma ve ifade alma yönetmeliği kapsamındaki işlemler için duruma göre bir ceza avukatı veya ile yürütülmesi önem arz etmektedir.
Av.Elif Duygu NİZAMOĞLU
