Devletin gelirlerine ilişkin hukuk dalı vergi hukuku olarak bilinmektedir. Devletin giderlerine ilişkin hukuk dalı ise bütçe hukukudur. Vergi hukukunda dar ve geniş anlamda farklı özellikler olmaktadır. Vergi hukukunun dar anlamda, sadece vergilere dair kuralları incelemektedir.
Dünya üzerindeki tüm devletler, kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için maddi kaynaklara ihtiyaç duymaktadırlar. Mali hukuk; devletin kamu hizmeti sağlamak için ihtiyacı olan para ve malları nasıl elde edeceğini incelemektedir. Mali hukukun iki temel alanı yer almaktadır. Geniş anlamda ise vergiyle beraber haraç, resim ve şerefiye gibi gelir kaynaklarını ele almaktadır. Vergi hukuku; devlet ve vergi mükellefleri arasındaki vergilere dair kuralları inceleyen bir hukuk dalıdır.
Vergi Hukukunun Konusu
Vergi hukukunda kısaca kişiler ve devlet arasındaki ilişkiyi irdelemektedir. Devlet, kamu gücüne dayanarak vergi başta olmak üzere birtakım maddi kaynaklar elde eder. Devlet ve vergi mükellefleri arasında ortaya çıkan karşılıklı hak ve ödevleri düzenleyen hukuk dalı, vergi hukuku olarak bilinmektedir.
Vergi, devlet tarafından vatandaşlardan karşılıksız olarak alınmaktadır. Verginin temelinde devletin egemenlik gücü bulunmaktadır. Vergi, maddi bir edinimdir. Devletin vergi dışındaki gelir kaynakları arasında harçlar bulunmaktadır. Harç; birtakım kamu kuruluşlarının sundukları hizmetlerden faydalananlardan aldıkları paradır. Harç, verilen hizmet karşılığında alınmaktadır.
Vergiden farklı olarak harcın alınmasında ortada verilmiş bir hizmet bulunmaktadır. Harçların alınmasında verilen hizmetin kamu hizmeti olması şarttır. Harçta da vergi gibi zorunluluk söz konusudur.
Vergi Hukukunun Alt Dalları
Vergi hukuku, üç ana başlıkta toplanmaktadır. Birincisi, maddi vergi hukukudur. Maddi vergi hukuku; vergi borcuna dair hak ve ödevlerin doğmasını, sona ermesini ve tüm bunların içeriğine dair hükümleri incelemektedir.
Genel vergi hukuku; vergi hukukunun tümüne dair ilkeleri kapsamaktadır. Tüm vergilerde uygulanacak ilkeler ve kurallar, bu başlıkta incelenmektedir. Vergi borcu, vergi ilişkisi, vergiye karşı başvuru yöntemleri, verginin tahsil edilmesi gibi konuları kapsamaktadır.
Şekli vergi hukukunda ise vergi tarhı başta olmak üzere vergi tahsili, tahakkuku, vergi uyuşmazlıklarının çözülmesi, vergilerin icra yoluyla tahsil edilmesi gibi alt başlıklar bulunmaktadır. Vergi hukukunda kaynaklar ise oldukça çok sayıdadır.
