Tenkis davası nedir ? Vefat eden muris malvarlığı üzerinde sınırsızca tasarruf etme yetkisine sahip değildir. Muris ancak malvarlığının saklı paylı mirası dışında kalan kısmı için sınırsızca tasarruf yetkisine sahiptir. Eğer ki muris mirasında ki saklı paylar için sağ iken yaptığı işlemlerle veya ölüme bağlı tasarruflarla kazandırmada bulunursa; bu takdirde murisin saklı paylı mirası üzerinde yaptığı tasarruflar dava açılarak iptal ettirilebilir ve bu miras payları saklı paylı mirasçılara geri verilir. Bu davaya tenkis davası denir.
Bu davanın konusu tanımdan anlaşılacağı üzere;
- Miras bırakanın sağ iken yaptığı kazandırmalar ile
- Miras bırakanın ölüme bağlı yaptığı kazandırmaların
- Saklı paylı miras hakkını ihlal etmesi sebebiyle iptal edilmesidir.
Burada ölüme bağlı tasarruflardan kasıt vasiyetnameler, miras taksim sözleşmesidir. Bunlara ilişkin bilgi edinmek için vasiyetname nedir ve miras taksim sözleşmesi adlı yazılarımızı okuyabilirsiniz.
Saklı paylı mirasçılar sadece mirastan men etme durumunda saklı paylarını geri alamayabilirler. Bunun dışında ki durumlarda saklı paylı mirasçılar tenkis davası açarak saklı paylı miraslarını alabileceklerdir. Bununla birlikte miras bırakanın salt isteği sebebiyle istediği mirasçısını mirasından men etme hakkı yoktur. Kanun koyucu ancak bazı durumların varlığı halinde miras bırakana mirastan men hakkı tanımıştır. Mirastan mene ilişkin daha fazla bilgi edinmek için mirastan men etme adlı yazımızın üzerine tıklayarak okuyabilirsiniz.
İçindekiler
Saklı Paylı Mirasçıları ve Saklı Pay Oranları
Yazımızın bu kısmında saklı paylı mirasçıların kim olduğu ve saklı paylı miras paylarının ne kadar olduğu üzerinde durulacaktır. Miras bırakanın mirası üzerinde tasarruf yetkisi bulunmadığı kısmın sahibi olan mirasçılara saklı paylı mirasçı denilmektedir. Bu mirasçılar tarafından tenkis davası açılabilmektedir.
Türk Medeni Kanunu madde 506 ile kanun koyucu kimlerin saklı paylı mirasçı olduğunu ve bunların mirastaki saklı pay oranlarını düzenlemiştir. İlgili kanuna göre;
- Miras bırakanın alt soyu saklı paylı mirasçı olup, alt soya düşecek yasal miras payının ½ si alt soyun saklı paylı mirasını oluşturmaktadır.
- Miras bırakanın anne ve babası da saklı paylı mirasçı olup, bunların ayrı ayrı her birine düşecek yasal miras payının ¼ ü bu mirasçıların saklı paylı mirasını oluşturmaktadır.
- Ayrıca miras bırakanın eşi de saklı paylı mirasçıdır. Ancak burada eşin saklı paylı miras oranı duruma göre değişebilmektedir. Eğer ki eş, miras bırakanın alt soyu veya anne-babası ile birlikte mirasçı olmuşsa bu takdirde eşe düşecek yasal miras payının tamamı aynı zamanda eşin saklı paylı mirasını oluşturmaktadır. Eğer ki eş bu kişiler dışında biri ile mirasçı olmuşsa bu taktirde yasal miras payının ¾’ü eşin saklı paylı mirası olacaktır.
Mirasçıların yasal miras payları hakkında bilgi edinmek için mirasta mal paylaşımı adlı yazımızın üzerine tıklayarak okuyabilirsiniz.
Tenkise Tabi Olan ve Olmayan Kazadırmalar
Tenkis davası açan mirasçının saklı pay hesabının yapılabilmesi için işbu davada nelerin tenkise tabi olduğunu nelerin ise tabi olmadığını bilmesi gerekmektedir.
Tenkise tabi kazandırmalar şunlardır;
- Ölüme bağlı tasarruflar tenkise tabidir. Yine ölüme bağlı tasarruflar iptal davasına da konu edilebilmektedir. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için vasiyetnamenin iptali adlı yazımızın üzerine tıklayarak okuyabilirsiniz.
- Türk Medeni Kanunu madde 565’te sayılan karşılıksız kazandırmalar da tenkise tabidir. TMK. 565’te sayılan karşılıksız kazandırmalar şunlardır;
- Miras bırakanın, mirasçılık sıfatını kaybeden yasal mirasçıya miras payına mahsuben yapmış olduğu sağlar arası kazandırmalar, geri verilmemek kaydıyla altsoyuna malvarlığı devri veya borçtan kurtarma yoluyla yaptığı kazandırmalar ya da alışılmışın dışında verilen çeyiz ve kuruluş sermayesi,
- Miras haklarının ölümden önce tasfiyesi maksadıyla yapılan kazandırmalar,
- Miras bırakanın serbestçe dönme hakkını saklı tutarak yaptığı bağışlamalar ve ölümünden önceki bir yıl içinde âdet üzere verilen hediyeler dışında yapmış olduğu bağışlamalar
- Miras bırakanın saklı pay kurallarını etkisiz kılmak amacıyla yaptığı açık olan kazandırmalardır.
Tenkis davası ile aşağıda ki sayılacaklar tenkise tabi tutulamayacaktır. Bunlar;
- Adet üzerine verilmiş hediyeler,
- Kazanılmış haklardan yapılan feragatler,
- Eşler arasında mal rejiminden kaynaklanmış taleplerdir.
Tenkiste Sıra – Görevli ve Yetkili Mahkeme – Zamanaşımı
Tenkis davası ile nelerin öncelikle tenkis edileceğini yine kanun koyucu belirlemiştir. Buna göre saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı tasarruflar tenkis edilir. Ölüme bağlı tasarrufların tenkisi saklı payı tamamlamaya yetmezse; en yeni tarihliden en eski tarihli sağlar arası yapılmış kazandırmalar sırasıyla tenkis yapılacaktır. Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlar arası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir.
Tenkis davalarında görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesi olup, yetkili mahkeme ise murisin son yerleşim yeri mahkemesidir. Yine bu dava ancak saklı paylı mirasçılar tarafından açılabilmektedir. Tenkis davası zamanaşımı saklı paylı mirasçının saklı payına tecavüz edildiğini öğrenmesinden itibaren 1 yıl ve herhalde ölümden sonra 10 yıldır.
Uygulamada tenkis tek başına dava ile talep edilebileceği gibi, muris muvazaası nedeniyle tapu iptali ve tescil davası açılarak bu davada terditli bir şekilde tenkis de istenebilir.
Tenkis davaları niteliği itibari ile bünyesinde çok fazla hukuki ve teknik detay barındırması sebebiyle bir miras avukatı ile çalışılması olası hak kayıplarının önüne geçilmesi için önem arz etmektedir.
Av. Ömer ERKUŞ
