Rüşvet suçu nedir? TCK 252. Maddede düzenlendiği üzere bu suç, görevinin ifasıyla ilgili bir işi yapması veya yapmaması için, doğrudan veya aracılar vasıtasıyla, bir kamu görevlisine veya bu kamu görevlisinin göstereceği bir başka kişiye menfaat sağlayan kişi, rüşvet suçunu işler şeklinde tanımlanmıştır. Bu suç kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı işlenen suçlar kategorisinde yer almakta olup, TCK Madde 252-254 arasında düzenlenmiştir. Suçun tanımında açıkça görüleceği üzere burada suçun faili menfaati sağlayan kişidir.
Ancak kanun koyucu TCK madde 252/2 de bu suçta ki kamu görevlisinin de rüşvet suçu cezası ile cezalandıracağı belirtilmiştir. Bu sebeple rüşvet alan da rüşvet verende TCK 252. madde uyarınca cezalandırılmaktadır. Ayrıca suçun tanımında geçen kamu görevlisi teriminin ne olduğu ve kimleri kapsadığının bilinmesi bu suç yönünden büyük önem arz etmektedir. Kamu görevlisi TCK madde 6’da tanımı yapılmıştır. İlgili maddeye göre; kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişi, kamu görevlisi sıfatına sahip olur. Bu sebeple kamu görevlisi kapsamı sadece memurları kapsamamakta olup, yargı mensupları, ceza avukatı, bilirkişi, belediye başkanı gibi kişilerde bu tanımın içine girmektedir.
İçindekiler
Rüşvet Suçunun Şartları, Cezası, Cezayı Artıran ve Azaltan Sebepler?
Rüşvet suçu meydana gelebilmesi için birtakım şartların varlığı gereklidir. Bu şartlar;
- Rüşvet alan konumunda kamu görevlisinin bulunması,
- Yapılması veya yapılmaması gereken işin kamu görevlisinin görevi alanına girmesi,
- Rüşvet konusunda anlaşmaya varılması (Rüşvet konusunda anlaşmaya varılması halinde, suç tamamlanmış gibi cezaya hükmolunur.)
- Kamu görevlisine veya kamu görevlisinin göstereceği bir kişiye menfaat sağlanmasıdır.
Rüşvet Suçunun Cezası :
TCK 252. Madde 1. Fıkraya göre rüşvet sunun cezası 4 yıldan 12 yıla kadar hapistir.
Rüşvet Suçunda Cezayı Artıran Sebepler:
TCK. Madde 252 fıkra 7’ye göre; rüşvet alan veya talebinde bulunan ya da bu konuda anlaşmaya varan kişinin; yargı görevi yapan, hakem, bilirkişi, noter veya yeminli mali müşavir olması halinde, verilecek ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
Rüşvet Suçu İle Cezalandırılabilecek Kişiler?
Rüşvet suçunun cezası ile cezalandırılacak kişiler şunlardır;
- TCK 252/1’de menfaat temin edenin rüşvet suçunun cezası ile cezalandırılacağı belirtilmiştir.
- TCK 252/2 de menfaat sağlanan kamu görevlisinin rüşvet suçu cezası ile cezalandırılacağı belirtilmiştir.
- TCK 252/5’da rüşvet teklif veya talebinin karşı tarafa iletilmesi, rüşvet anlaşmasının sağlanması veya rüşvetin temini hususlarında aracılık eden kişi, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak rüşvet suçundan cezalandırılır.
- Madde 252/6’da, kendisine menfaat sağlanan kişinin kamu görevlisi olması kuralına bir istisna getirilmiş bulunmaktadır. İlgili fıkraya göre; rüşvet ilişkisinde dolaylı kendisine menfaat sağlanan üçüncü kişi veya tüzel kişinin menfaati kabul eden yetkilisi, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadığına bakılmaksızın, müşterek fail olarak rüşvet suçundan cezalandırılır.
- Önem arz eden diğer bir nokta ise yine TCK Madde 252 fıkra 8’de düzenlenmiştir.
İlgili fıkra hükmüne göre;
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,
- Kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının iştirakiyle kurulmuş şirketler,
- Kamu kurum veya kuruluşlarının ya da kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının bünyesinde faaliyet icra eden vakıflar,
- Kamu yararına çalışan dernekler,
- Kooperatifler,
- Halka açık anonim şirketler,
adına hareket eden kişilere, kamu görevlisi sıfatını taşıyıp taşımadıklarına bakılmaksızın bu suçun unsurlarını gerçekleştirdikleri takdirde rüşvet suçunu işlemiş sayılacaklardır.
Rüşvet Suçunda Teşebbüs
Teşebbüs; Failin bir suçu işlemek maksadıyla o suç için gerekli olan icrai davranışlar içerisine girmesi ve fakat elinde olmayan sebeplerden ötürü icrasına başlanılan hareketleri sonlandıramaması ve bunun üzerine kendi iradesi dışında suçun tamamlanamaması durumuna suça teşebbüs denilmektedir. Rüşvet suçu açısından teşebbüse ilişkin düzenlemeler 252. Maddenin 4. Fıkrasında yer almaktadır. İlgili fıkra hükmüne göre;
Kamu görevlisinin rüşvet talebinde bulunması ve fakat bunun kişi tarafından kabul edilmemesi ya da kişinin kamu görevlisine menfaat temini konusunda teklif veya vaatte bulunması ve fakat bunun kamu görevlisi tarafından kabul edilmemesi hallerinde fail hakkında, birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre verilecek ceza yarı oranında indirilir. Yani kanun koyucu burada suçun teşebbüs aşamasında kalması halinde, temel cezaya göre yarı oranında bir indirim öngörmüştür.
Rüşvet Suçunda Etkin Pişmanlık
Etkin pişmanlık; Rüşvet suçu etkin pişmanlık kurumunun uygulanabildiği bir suç türüdür. Rüşvet suçunda etkin pişmanlık TCK madde 254’te rüşvet alanın, rüşvet verenin ve rüşvet suçuna iştirak edenlerin etkin pişmanlığı olarak münhasıran düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre;
(1) Rüşvet alan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, rüşvet konusu şeyi soruşturmaya yetkili makamlara aynen teslim etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz. Rüşvet alma konusunda başkasıyla anlaşan kamu görevlisinin durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce durumu yetkili makamlara haber vermesi halinde de hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz.
(2) Rüşvet veren veya bu konuda kamu görevlisiyle anlaşmaya varan kişinin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar etmesi halinde, hakkında rüşvet suçundan dolayı cezaya hükmolunmaz.
(3) Rüşvet suçuna iştirak eden diğer kişilerin, durum resmi makamlarca öğrenilmeden önce, pişmanlık duyarak durumdan yetkili makamları haberdar etmesi halinde, hakkında bu suçtan dolayı cezaya hükmolunmaz.
Rüşvet Suçu Şikayet, Zaman Aşımı, Uzlaştırma ve Görevli Mahkeme
Şikayet ve Zaman Aşımı;
Rüşvet suçu takibi şikayete bağlı olan suçlar grubunda yer almadığı için yetkili makamlar tarafından suçun işlendiği haberi alınır alınmaz gerekli soruşturmanın yapılması zorunludur. Dava zaman aşımı süresi olan 15 yıllık süre içerisinde kalmak şartıyla her zaman gerekli soruşturma yürütülebilir.
Uzlaştırma ve Görevli Mahkeme;
Uzlaştırma kurumu, mağdur ile sanığın savcılık veya mahkeme nezdinde görevlendirilecek olan uzlaştırmacı nezdinde anlaşmalarını sağlamak ve olayın yargıya intikal ettirilmeden çözülmesini sağlamak için başvurulan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yöntemidir. Rüşvet suçu özellikle kamu idaresinin zararına yönelik olarak işlenen suçlar kategorisinde yer aldığı için uzlaştırmaya tabi olan suçlar arasında sayılmamıştır. Rüşvet suçuna bakmakla Ağır Ceza Mahkemesi görevlidir.
Rüşvet Suçu İle İlgili Yargıtay Kararları
- Somut olayda sanığın, alkollü olarak araç kullanmakta iken yakalanması nedeniyle kendisi hakkında işlem yapmak isteyen trafik polisi görevlilere 20 Milyon Lira parayı uzatarak işlem yapmayın alın bu parayla yemek yiyin demek eyleminde yüklenen rüşvet teklif etmek suçunun unsurlarının bulunduğu gözetilmeksizin yasal ve yerinde olmayan gerekçelerle beraat kararı verilmesi bozmayı gerektirmiştir. .(YARGITAY 5. Ceza Dairesi Esas: 2007/8045 Karar: 2011 /24984 Karar Tarihi: 05.12.2011)
- Tapu sicil müdiresi olan sanığın, 16 kişiyle ihaleden bir taşınmaz alan ve tescil işlemleri için başvuran müştekiye “kişi başına 50 bin liradan 800 bin lira getirin, tapunuzu alın” dediği, parayı getirmek bahanesiyle sanığın yanından ayrılan müştekinin zabıtaya durumu bildirdiği ve zabıtaca, numaraları tespit edilmiş paraları getirip sanığa verdiği ve emniyet görevlilerince sanığın çekmecesinde numaraları tespitli paraların ele geçirildiği olayda; sanık, yapmakla görevli olduğu işi yapmak için para istediğinden rüşvet suçu oluşup tamamlanmıştır. Rüşvet suçunun oluşup tamamlanması için, rüşvet alan ve rüşvet veren tarafların rızaları ile karşılıklı çıkar için rüşvet anlaşması yapmaları yeterlidir. Vaat edilen paranın tescil işlemlerinin tamamlanmasından sonra sanığa verilmesi suçun niteliği yönünden sonuca etkili değildir.(YARGITAY Ceza Genel Kurulu Esas: 1994 / 5-55 Karar: 1994 / 103 Karar Tarihi: 18.04.1994)
