Kamulaştırmasız el atma davası nedir? Kamuya dair hizmetlerin düzgün ve sağlıklı yürütülebilmesi için özel mülkiyete tabi bazı taşınmazların kamu idarelerine tahsis olunması gerekebilmektedir. Anayasa’nın 46. Maddesi ile kamu idarelerine belirli şartlar dahilinde özel mülkiyete tabi taşınmazları kamulaştırma yetkisi verilmiştir. Anayasanın ilgili maddesine dayanarak kamu idareleri, kanunla belirlenmiş hukuki prosedürleri yerine getirerek özel mülkiyete konu taşınmazın sahibine mülkün bedelini ödeyerek kamulaştırma yapabilmektedir.
Fakat bazı durumlarda kamu idareleri (devlet kurumlarının) özel mülkiyete tabi bir taşınmazı kamulaştırma yapmadan fiilen ve bedelsiz bir şekilde kullanabilmekte veya fiilen kullanmasa bile hukuken özel mülkiyete konu taşınmazın mülkiyet hakkını ihlal ederek bir nevi el koyabilmektedir. Buna kamulaştırmasız el atma denmektedir. Kamulaştırmasız el atma durumunda özel mülk sahibinin tazminat talepli açacağı davaya ise kamulaştırmasız el atma davası denilmektedir.
Kamulaştırmasız el atma iki farklı şekilde meydana gelebilmektedir. Bunların ilkine fiili el atma ikincisine ise hukuki el atma denilmektedir.
İçindekiler
Fiili El Atma
Kamulaştırmasız el atma davası açan özel mülk sahibi fiili el atma sebebine dayanıyorsa öncelikle fiili el atma durumunu ispat etmelidir. Bununla birlikte fiili el atma sebebinin tespiti için bu kavramın çok iyi öğrenilmesi önemlidir. Bu kapsamda fiili el atma, kamu idarelerinin özel mülkiyete tabi taşınmazları kamulaştırma yapmadan bedelsiz bir şekilde kullanması ile meydana gelir. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi adına örnek vermek gerekirse;
- Belediyelerin özel mülkiyete tabi olan arsaların belli bir kısmına park yapması
- Kamu kurumlarının özel mülkiyete tabi arsalardan yol veya elektrik direği geçirilmesi
- Kamu binalarının yanında olan özel mülkiyete tabi arsaların kamu idareleri tarafından araç otoparkı olarak kullanması
- Kamu kurumlarının özel mülkiyete tabi arsalara taş ve moloz dökmesi gibi örnekler verilebilecektir.
Hukuki El Atma
Kamulaştırmasız el atma davası açan özel mülk sahibi hukuki el atma sebebini dayanıyorsa öncelikle bunu ispat etmelidir. Bunun ispatı davaya sunulacak her türlü resmi evrak ile mümkündür. Ancak burada hukuki el atmanın tespiti önem arz etmektedir. Bu kapsamda hukuki el atma kamu idarelerinin kamusal yararı ve ihtiyacı gerekçe göstererek özel mülkiyete konu taşınmazlar hakkında karar alıp hukuken el koyması halini ifade eder. Burada genelde idare imar planlarında hukuka uygun olarak değişiklik yapmakta fakat yasal süresi içinde imar planlarını uygulamaya almayarak malikin taşınmazdan yararlanmasını engel olmaktadır.
Burada esasen özel mülkiyette bulunan taşınmazlar hakkında kamu yararı ve ihtiyacı gereği uygulama imar planları çizilmekte ve bu alanlar (okul alanı, eğitim alanı, vs) olarak kamulaştırılmalıdır. Fakat uygulamada bu alanlara imar planı çizilmekte fakat uygulamaya imar planı alınmayarak özel mülkiyet hakkı sahibi mağdur edilmektedir. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi adına örnek vermek gerekirse;
- Belediyenin özel mülkiyete tabi tapuda arsa vasfı olan araziyi imar planı değişikliği yaparak tapudaki vasfını park haline çevirmesi fakat tapu durumunu değiştirdikten sonra yasal süresi içinde kamulaştırma yapmaması gösterilebilecektir.
Hukuki ve Fiili El Atma Halinde Mal Sahibinin Hakları
Kamu idarelerince kamulaştırma yapılmadan özel mülkiyete konu taşınmazlara fiilen veya hukuken el atılması halinde mülk sahibi kamulaştırmasız el atma davası açarak kamulaştırma bedelinin kendisine tazminat olarak bu davada ödenmesini isteyecektir. Kamulaştırma bedeli burada kamulaştırılacak alanın dava tarihinde ki güncel rayiç bedeli olacaktır.
Kamulaştırma bedelinin yanında kamu idaresinden ecrimisil de (haksız işgal bedeli) talep edilebilmektedir. Ecrimisil davası bir nevi haksız işgalciden kullanımdan ötürü kullanım – kira bedelinin işgalciden istenmesidir.
Bu davayı gayrimenkulüne haksız el atılan tapu sahibi açabilmektedir.
Gayrimenkul hukuku davalarında el atma varsa görevli mahkeme idare mahkemesi, fiili el atma durumu varsa asliye hukuk mahkemesi görevli mahkeme olacaktır.
Kamulaştırma kanunun geçici 6. Maddesi uyarınca 09.10.1956 tarihi ile 4.11.1983 tarihi arasında yapılan kamulaştırmasız el atmalarda dava açılmadan önce idareye başvuru zorunluluğu bulunmaktadır. Bununla birlikte 1983 tarihinden sonra ki fiili el atmalarda idareye başvuru zorunluluğu yoktur.
Hukuki el atmalarda ise kamunun hukuken el attığı gayrimenkulü 5 yıl içinde kamulaştırması gerekmektedir. Eğer ki bu 5 yıllık süre içinde kamulaştırma yapmazsa tapu sahibi tam yargı davası açarak tazminat alabilecektir.
Kamulaştırmasız el atma davası teknik ve hukuki birçok detay barındırdığından bu davalarda alanında uzman bir gayrimenkul avukatı ile çalışılması faydalı olacaktır.
