itirazın iptali davası nedir ? Alacaklı alacağını alabilmek için borçluya karşı icra takibi başlatabilir. İcra takibi kapsamında borçluya bir ödeme emri tebliğ edilir. Eğer ki borçlu icra takibine itiraz ederse icra takibi durmakta ve alacaklı alacağını almak üzere işlemlere devam edememektedir. Bu takdirde borçlunun itirazının hükümden düşürülmesi ve icra işlemlerine devam edilebilmesi için itirazın iptali davası açılması gerekmektedir.
İtirazın iptali davası İcra ve İflas Kanunun 67. maddesi ve devamı hükümlerince düzenlenmiştir. İlgili maddeye göre bu davayı açmak için;
- Geçerli bir icra takibi olması,
- İcra takibine itirazda bulunulmuş olması,
- İtirazdan sonra kanuni süresi içinde davanın açılmış olması,
- Davada alacaklının genel hükümler çerçevesinde alacağını ispat etmiş olması gerekmektedir.
İtirazın İptali Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
İcra ve iflas kanunu itirazın iptali davası düzenlenmişse de kanunda itirazın iptali davasında görevli mahkeme belirlenmemiştir. Bu sebeple görevli mahkeme genel kurallar çerçevesinde belirlenir. Bu kapsamda itirazın iptali davası görevli mahkeme belirlemesi şu şekilde yapılır;
- Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 2 uyarınca genel görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olmaktadır.
- Ancak dava konusu ticari bir alacak ise bu takdirde asliye ticaret mahkemesi görevli mahkeme olmaktadır
- Eğer ki alacak işçilik alacağı ise bu sefer görevli mahkeme iş mahkemesi olmaktadır.
Özetle görevli mahkeme davanın konusuna göre kanunlar uyarınca tayin edilir.
Yetkili mahkeme yine davanın konusuna göre kanunlar uyarınca belirlenmektedir. Bu kapsamda itirazın iptali yetkili mahkeme belirlemesi şu şekilde yapılır;
- HMK uyarınca genel yetkili mahkeme davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
- Ancak alacak haksız fiilden kaynaklanıyorsa zararın meydana geldiği yer, zarar görenin yerleşim yer veya haksız fiilin işlendiği yer mahkemesi yetkili olmaktadır.
Özetle burada da yetkili mahkeme davanın konusuna göre kanunlar uyarınca farklı yer mahkemeleri olmaktadır.
Dava Açma Süresi ve Arabuluculuk
Kanun koyucu tarafından itirazın iptali davası açma belirli bir süreye tabi kılınmıştır. Şöyle ki; icra takibi başlatıldıktan sonra ödeme emri borçluya tebliğ edilir. Tebliğden itibaren borçlu yasal süresi içinde takibe itiraz ederse takip durur. Takibin durmasından sonra 1 yıl içinde alacaklı tarafından itirazın iptali davası açılması gerekmektedir. Bu 1 senelik süre hak düşürücü süredir. Bir diğer deyişle 1 senelik süre geçtikten sonra açılan davada karşı tarafın süre itirazı olmasa bile hakim tarafından resen reddedilecektir.
İtirazın iptali davalarının arabuluculuğa tabi olup olmadığı sorusu sıklıkla akla gelmektedir. İtirazın iptali davalarının bir kısmı arabuluculuğa tabi iken tamamı arabuluculuğa tabi değildir. Ancak açılan dava tüketici mahkemesi, asliye ticaret mahkemesi veya iş mahkemesinde açılacaksa dava açılmadan arabuluculuğa başvurulması gerekmektedir. Aksi halde açılan dava mahkeme tarafından dava şartı yokluğu sebebiyle reddedilecektir.
İtirazın İptali Davasında Tazminat & Kötü Niyet Tazminatı & İcra İnkar Tazminatı
Kanun uyarınca itirazın iptali davası açılması ile alacaklı ve borçlu birbirinden tazminat talebinde bulunabilmektedir. Bu kapsamda borçlunun alacaklıdan istediği tazminata kötü niyet tazminatı denmekte, alacaklının borçludan istediği tazminata ise icra inkar tazminatı denmektedir.
Kötü Niyet Tazminatı: Dava alacaklı aleyhine sonuçlanır ve davanın alacaklı tarafından haksız ve kötü niyetli açıldığı ispat olunursa, alacaklı aleyhine %20 den aşağı olamamak üzere tazminata hükmedilir.
İcra İnkar Tazminatı: Dava borçlu aleyhine sonuçlanır ve borçlunun takibe haksız yere itiraz ettiği anlaşılırsa borçlu aleyhine %20 den aşağı olmamak üzere tazminata hükmedilir.
Kötü niyet tazminatı ile icra inkar tazminatı arasında bazı farklar vardır. Kötü niyet tazminatı borçlu lehine hükmedilirken, icra inkar tazminatı alacaklı lehine hükmedilir. Kötü niyet tazminatı almak için alacaklının haksız ve kötü niyetinin ispatlanması gerekirken, icra inkar tazminatı almak için sadece borçlunun haksız itiraz yapması yeterlidir.
İtirazın İptali Davasının Sonuçları
Mahkeme itirazın iptali davası sonunda 3 farklı karar verilebilmektedir. Bunlar davanın kabulü, davanın reddi, davanın kısmen kabul ve kısmen reddi kararlarıdır.
Davanın kabulü kararı : İtirazın iptali davası sonunda davanın kabulüne karar verilirse, alacaklı davayı kazanmış olur ve itirazın iptali davası sonucu icra takibine devam olunur. Ayrıca alacaklı icra inkar tazminatı talep etmişse icra inkar tazminatı alır.
Davanın reddi kararı : Davanın sonunda mahkeme davanın reddine karar verirse, borçlu davayı kazanmış olur. Alacaklı icra işlemlerine devam edemez. Ayrıca davada borçlunun kötü niyet tazminatı talebi varsa ve alacaklının davada kötü niyeti ispatlanmışsa borçlu kötü niyet tazminatı alır.
Davanın kısmen kabul kısmen reddi : Bu takdirde alacaklı alacağının tamamı üzerinden değil, mahkemenin hükmettiği alacak üzerinden icra takibine devam eder.
İtirazın iptali davası bünyesinde çok fazla hukuki ve teknik detay barındırdığından bu davalar da olası hak kayıpları yaşanmaması adına bir icra avukatı ile çalışılması faydalı olacaktır.
Av. Ömer ERKUŞ
