İşe İade Davası

İşe iade davası nedir? İş sözleşmesi işveren tarafından haksız şekilde feshedilen işçinin, feshin geçersiz olduğunu iddia etmesi üzerine iş güvencesi hükümlerine dayanarak işe iadesi için açtığı davadır. İşe iade davası ile korunan hukuki yarar işverenin, işçisini keyfi bir hareketle işten çıkarmasını engellemektir. Keyfi işten çıkarmaların önüne geçilmesi ve işçilerin her an işsiz kalma korkusu içinde çalışmamaları için kanun koyucu işçileri koruyucu nitelikte belirli düzenlemeler getirmiştir. Bu düzenlemeler İş Kanunu’nun 18,19,20 ve 21. Maddelerinde belirlenmiş olup emredici niteliktedir. Bu davanın sonunda iş sözleşmesinin haksız olarak feshedildiğini ispatlayan işçi için işe iadeye karar verilir. Nitekim işveren işe iadeyi kabul edebileceği gibi etmeyebilir. Bu halde kanun koyucu işçinin hakkını korumak adına işvereni işçiye tazminat ödemekle yükümlü tutmaktadır.

İşe İade Davası Şartları

İşe iade davası açma kanunen birtakım şartlara tabi tutulmuştur. İlgili şartları sağlamayan işçiler işe iade davası açamayacaktır. Bu şartlar İş Kanunu madde 18’de düzenlenmiştir.

• İşçinin tabi olduğu sözleşmenin, belirsiz süreli iş sözleşmesi olması (belirli süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçiler kapsam dışında bırakılmıştır.)
• İşçinin çalıştığı iş yerinde en az 30 işçinin çalışıyor olması (ama şayet işverenin aynı iş kolunda birden fazla iş yerinin bulunması halinde, iş yerinde çalışan işçi sayısı, bu iş yerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenir. Yani 30 işçi hesabına tüm çalışan işçiler eklenmek suretiyle değerlendirme yapılır.)
• İşçinin en az 6 aylık kıdeminin bulunması (İşçinin altı aylık kıdemi, aynı işverenin bir veya değişik iş yerlerinde geçen süreler birleştirilerek hesap edilir.) Yani işverenin birden fazla iş yeri varsa ve ilgili işçi bu iş yerlerinden birden fazlasında çalışmışsa çalıştığı tüm süreler bu hesaba katılır.)
• Talepte bulunan kişinin işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile iş yerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekillerinden birinin olmaması.
• Yukarıda ki şartları sağlayan işçi ‘’ …işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, iş yerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır.’’ kanun maddesine aykırı davranıldığını, yani kendisinin haklı bir sebep olmadan keyfi olarak çıkarıldığını ispatlamak zorundadır.

İşe İade Davasında Zorunlu Ara Buluculuk

İş davalarında önceki düzenlemelere dayanarak işçi, işveren veya yetkilendirilmiş avukatlar, herhangi bir uyuşmazlık yaşandığı zaman doğrudan mahkemede işe iade davası açmak suretiyle haklarını araya biliyorlardı. Fakat İş Mahkemeleri Kanunu Madde 3/1’e göre 01/01/2018 tarihinden itibaren artık taraflardan herhangi biri uyuşmazlık yaşandığı zaman bu uyuşmazlığı doğrudan mahkemeye intikal ettiremeyecektir. Öncelikle Ara buluculuk sistemi dediğimiz ve uyuşmazlığın mahkemeye intikal ettirilmeden çözülmesini hedef alan bir sisteme başvurmak gerekmektedir. Şayet taraflar ara bulucunun uzlaştırması ile anlaşabiliyorlarsa artık dava açma yolu kapanır. Ancak taraflar ara bulucunun tüm çabalarına rağmen sulh olmuyor ise bu durumda artık mahkeme yolu açılmış olacaktır. Ara buluculuğa başvurma süresi iş sözleşmesinin feshi bildirimi işçiye yapıldıktan sonra 1 ay dır.

İşe İade Davası Açma Süresi

İşe iade davası açma süresi tarafların ara buluculukta uzlaşamamalarını tutanak altına almasından itibaren 2 haftadır.  Bu düzenleme iş kanunu madde 20 de düzenlenmiş olup, ilgili düzenleme şu şekildedir;

…fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca ara bulucuya başvurmak zorundadır. Ara buluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir. Ara bulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi halinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde ara bulucuya başvurulabilir.

İşe İade Davasının Sonuçları

İşe iade davası açan işçinin yapılan yargılama sonunda mahkeme tarafından haklı görülmesi sonucunda davası kabul edilirse hem eski işine iadesine karar verilir hem de işçi bir birtakım tazminatlara hak kazanır. İşe iade kararı ve tazminatlar şunlardır;

İŞE İADE KARARI: Mahkeme tarafından işçinin davası haklı görülür ve kabul edilirse işçinin eski işine dönmesine karar verilir. İşveren bu işe dönme kararını kabul edip etmeme konusunda seçim hakkına sahiptir. Eğer işveren işe dönme kararını kabul etmezse bunun için ayrıca işçiye tazminat öder. Bunun yanında işveren işe dönme kararını kabul ederse işçiyi eski işi ile aynı pozisyon ve maaşla çalıştırmak zorundadır.

İŞE BAŞLATMAMA TAZMİNATI; İşçinin mahkemede açtığı dava sonucunda işe iade hakkı kazanması üzerine işverenine bu yönde bir başvuru yapma ve işverenin de işçiyi 1 ay içinde tekrar işe alma yükümlülüğü söz konusudur. Şayet işveren, işçinin başvurusuna rağmen kendisini 1 ay içinde işe başlatmazsa işçiye, işçinin maaşının en az 4 ay tutarında en çok da 8 ay tutarında meblağı tazminat olarak işçiye ödemek zorundadır. Bu tazminata işe başlatmama tazminatı denir.

BOŞTA GEÇEN SÜREYE İLİŞKİN TAZMİNAT; İşçinin haksız feshi ile işten çıkarılması sebebiyle çalışmayıp boşta geçirmek zorunda kaldığı (işsiz kaldığı) sürelere istinaden hükmedilen bir tazminattır. En çok işçinin maaş ve diğer haklarının 4 aylık tutarına kadar hükmedilebilmektedir. Eğer işçi işten çıkarıldığında farklı bir iş bulmuşsa eski işine oranla daha az kazanıyorsa bu arada ki farka hükmedilir.

• İşe iade davası İş Mahkemeleri Kanunu’nda belirtildiği üzere davalı işverenin yerleşim yeri veya iş yerinin bağlı olduğu iş mahkemesinde açılabilecektir.

Sonuç olarak bu dava, haksız yere işten çıkarılan işçinin korunmasını sağlayan bir güvence olarak karşımıza çıkmaktadır.

İşe iade gibi teknik bilgi gerektiren davalarda bir iş davası avukatı ile çalışılması, hak kaybı yaşanmaması ve davanın sağlıklı yürütülebilmesi açısından büyük önem arz etmektedir.