Askerlik tazminatı yada askerlik kıdem tazminatı nedir? İş hukukunda sigortalı olarak çalışan erkek işçiye kanun koyucu birtakım ayrıcalıklar sağlamıştır. Bu ayrıcalıkların en önemlilerinden biri de askerlik tazminatıdır. Bu tazminat 1475 sayılı İş Kanunu madde 14 te düzenlenmiştir. Esasından iş hukuku bu isimde bir tazminat türü yoktur. Bu tazminat türü, kıdem tazminatı askerlik sebebiyle hak kazanılmasıdır. Normal şartlarda kıdem tazminatını almaya hak kazanmak için yaş, çalışma süresi, iş akdinin işçi tarafından haklı feshi vs birtakım şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Nitekim kanun koyucu vatani görevi için işinden ayrılan işçilere bu birtakım şartların yerine getirilmiş olmasını aramadan askerlik sebebiyle istifa edilmesi halinde kıdem tazminatı alma hakkı tanımıştır. İş akitlerinin feshi durumunda kıdem tazminatıyla birlikte karşımıza çıkan diğer bir tazminat türü ise ihbar tazminatı olarak adlandırılır. Fakat kanun koyucu bu ayrıcalığı sadece kıdem tazminatı açısından düzenlemiştir.
İçindekiler
Askerlik Tazminatı Şartları
Askerlik tazminatı alabilmek açısından kanun koyucu birtakım şartlar öngörmüştür. Bu şartlar 1475 sayılı iş kanunu 14. Maddede düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre;
‘’……..Muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla……..feshedilmesi ……işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.’’
Kanun koyucu ilk olarak işçinin vatani görevini yapması için işinden ayrılması yani istifa etmesi şartını aramıştır. İkinci olarak askere gidecek olan işçinin çalıştığı işte en az 1 yıllık kıdeminin(çalışmasının) olması gerektiğini belirtmiştir. Zira askerlik tazminatı olarak bilinen tazminat aslında kıdem tazminatı olduğu için en az 1 yıllık çalışma yapılması bu tazminata hak kazanabilmesi açısından aranan diğer bir şarttır.
Bununla birlikte kanun askerlik vazifesine gitmeden ne kadar süre önce işten ayrılabileceğine ilişkin kanun koyucu bir süre koymamıştır. Bu sebeple askere gitmeden makul süre önce işten ayrılmak önemlidir. Yargıtay bir kararında işten ayrılma tarihi ile askere gitme tarihi arasında 5 ay olmasını makul süre olarak kabul etmemiş ve askerlik sebebiyle kıdem tazminatına işçi lehine hükmedememiştir.
Bedelli Askerlik ve Kıdem Tazminatı
Kanun koyucu 1475 sayılı kanunun 14. maddesi uyarınca askere gidecek işçilerin istifa edip kıdem tazminatı alabilme haklarını düzenlemiştir. Son günlerde gündeme geldiği üzere bedelli askere giden işçilerin (21 gün) askerlik sebebiyle kıdem tazminatı alıp alamayacağıdır? Kanun koyucu bu konuda direkt bir düzenleme yapmamıştır. Ama 1475 sayılı İş kanunu madde 14’te muvazzaf askerlik görevi için işten ayrılan denilmek suretiyle kıdem tazminatını hangi işçilerin hak kazanabileceğini aslında belirtilmiştir. Muvazzaf kavramından yola çıkarak 1 gün bile fiili askerlik yapan işçiler kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Ayrıca işçi isterse işverenle anlaşıp, 21 gün ücretsiz izin kullanıp dönüşte işine devam edebilir. Nitekim bu durum işçi açısından zorunluluk olmayıp, işverenle işçinin anlaşabilmesine bağlıdır. Anlaşma sağlanırsa bu takdirde askerlik sebebiyle kıdem tazminatı yani askerlik tazminatı işçiye verilmeyecektir
Askerlik Tazminatı Miktarı
1475 sayılı İş Kanunu madde 14’te askerlik tazminatı miktarının ne kadar olacağı düzenlenmiştir. İlgili kanun maddesine göre ‘’hizmet aktinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.’’ denilmiştir. Buna göre çalışan işçinin bu tazminatı aslında kıdem tazminatının miktarı olup, sadece son çalıştığı yıldaki gün sayısı yıllık çalışma gün sayısına oranlanıp bu oran ile üzerinden 1 yıllık kıdem tazminatı miktarı çarpılıp çıkan miktar eklenecektir. Her bir yıllık kıdem tazminatı miktarı ise 30 günlük işçinin brüt ücretidir.
Konuyu bir örnekle açıklamak gerekirse 2020-tl asgari ücret alan bir işçinin brüt maaşı 2558 tl dir. 3,5 yıl asgari ücretle çalışan işçi askerlik sebebiyle iş akdini fesheder ve askerlik tazminatını talep ederse alacağı tazminat miktarı; 2558 × 3 + 2558 × ½ = 8953 tl dir
Askerlik Tazminatında İspat
Askerlik tazminatını alabilmek açısından; işçi askerlik şubesinden alacağı sevk belgesinin bir suretini işten ayrılırken, istifa dilekçesine eklemeli ve kıdem tazminatı isteğini dilekçesinde belirterek işverenine başvurmalıdır. Bu noktada işten ayrılma tarihi ile askere gideceği tarih arasında makul bir süre olması önemlidir. Ayrıca istifa dilekçelerinin bir örneğini (işveren tarafından alındı yapıldığı örneğini) işçilerin elinde bulundurmaları bu tazminatın ispatı açısından çok önemlidir.
İspat açısından en güvenilir yöntem ise askerlik sebebiyle istifa ve askerlik tazminatı dilekçenin noter kanalıyla işverene gönderilmesidir. Zira bazı işverenler diğer tazminat türlerinde olduğu gibi bu tazminatı ödememek için türlü girişimlerde bulunmaktadır. Bu durumda işçiler, işverenine karşı dava açarak askerlik tazminatına hak kazandıklarını ispat etmeleri gerekmektedir.
Herhangi bir hak kaybı olmaması için iş hukuku avukatı ile davaların yürütülmesi istenilen sonuçların alınması bakımından önem arz etmektedir
