Adli sicil kaydı kişiler hakkında yapılan ceza yargılaması sonucu mahkeme kararının kesinleşmesi ile kişiler hakkında ceza ve/veya güvenlik tedbirlerine ilişkin bilgilerin kaydedildiği sisteme verilen isimdir. Bir diğer ifade ile kişinin devlet nezdinde tutulan suç ve ceza geçmişinin kaydedildiği sistemdir. Adli sicil kaydına halk arasında sabıka kaydı da denilmektedir.
Kişinin işlediği herhangi bir suç nedeniyle kişi hakkında hükmedilen ceza veya güvenlik tedbiri yaptırımlarının adli sicil kaydına işlenebilmesi için ilgili mahkeme kararının kesinleşmesi şartı aranmaktadır. Kesinleşmeyen mahkeme kararları (örneğin istinaf ya da temyiz incelemesi devam eden kararlar) adli sicil kaydında yer almaz.
Kural olarak kişi hakkında verilmiş ceza veya güvenlik tedbiri yaptırımı içeren her mahkumiyet kararı adli sicil kaydına işlenir. Ancak, mahkeme hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı vermişse, bu karar adli sicil kaydına işlenmez. HAGB kararları ceza kanunu kapsamında teknik anlamda mahkumiyet olarak kabul edilmemektedir. Bu nedenle HAGB kararları adli sicile işlememektedir.
İçindekiler
Adli Sicile Hangi Bilgiler Kaydedilir
Hangi bilgilerin ceza hukuku kapsamında adli sicile kaydedileceği Adli Sicil Kanununun 4. Maddesinde gösterilmiştir:
- Hapis cezasına mahkumiyet kararları adli sicil kaydına işlenir. Hapis cezası nedeniyle kişi ceza evine konulduktan belli bir müddet sonra şartlı/koşullu salı verilmişse, koşullu salıverilme (tahliye) kararı da adli sicil kaydına işlenir. Koşullu salıverilmede denetim süresinin uzatılmasına ve koşullu salıverilme kararının geri alınmasına dair karar da adli sicil kaydına işlenir.
- Kişi mahkum olduğu hapis cezasının infazını tamamlamışsa, hapis cezasının infazının tamamlandığına dair bilgi de adli sicil kaydında yer alır.
- Hapis cezası ertelenmişse, cezanın ertelendiğine dair bilgi ile birlikte kişinin tabi bulunduğu denetim süresi de yer almalıdır. Ayrıca denetim süresinin yükümlülükler uygun ve iyi halli olarak geçirilmesi halinde cezanın infaz edilmiş sayılacağı hususu da adli sicil kaydına işlenir. Eğer ertelenen hapis cezası, denetim süresinin yükümlülüklerine uyulmadığı için cezanın infaz kurumunda çektirilmesine karar verilmişse bu karar da adli sicil kaydına yazılır.
- Adli Para Cezası mahkumiyet hükmü ile ilgili bilgiler de adli sicil kaydına işlenir. Adli para cezası ödenmişse ödenmek suretiyle infaz edildiği hususu, adli para cezası ödenmemişse tazyik hapsi suretiyle kısmen veya tamamen infaz edildiği hususu adli sicil kaydına işlenir.
- Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırıma mahkumiyet halinde buna dair karar adli sicil kaydında yer alır.
- Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılmaya dair istisnai bir hal veya mahkumiyet hükmüyle bağlantılı olarak verilen, belli bir hak ve yetkinin kullanılmasının veya belli bir meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına ilişkin karar da adli sicil kaydına işlenir.
- Türk vatandaşı hakkında yabancı mahkemeden verilmiş ve kesinleşmiş olan mahkumiyet kararının Türk hukuku bakımından doğurduğu hak yoksunluklarına ilişkin olarak Cumhuriyet savcısının istemi üzerine mahkemece verilen karar adli sicil kaydına işlenir.
- Ceza mahkumiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikayetten vazgeçme veya etkin pişmanlık dolayısıyla verilen karar adli sicil kaydına işlenir.
- Ceza zaman aşımının dolduğunun tespitine ilişkin karar adli sicil kaydına işlenir.
- Genel veya özel affa ilişkin kanun; özel affa ilişkin Cumhurbaşkanlığı kararı adli sicil kaydına işlenir.
- Askeri Ceza Kanununa göre verilmiş mahkumiyet kararlarındaki feri cezalar adli sicil kaydına işlenir.
Hangi bilgilerin adli sicile kaydedilemeyeceği ise yine aynı kanunun 5. Maddesinde gösterilmiştir:
Türk mahkemeleri tarafından verilmiş olsa bile;
- Disiplin suçlarına ve sırf askeri suçlara ilişkin mahkumiyet hükümleri,
- Disiplin veya tazyik hapsine ilişkin kararlar,
- İdari para cezasına ilişkin kararlar adli sicile kaydedilmez.
Adli Sicil Kaydının Silinmesi
Adli sicil kaydının (sabıka kaydının) silinmesi süreci Adli Sicil Kanununun 9. Maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde uyarınca adli sicil kaydı sildirme işleminin yapılması aşağıda ki hallerde mümkündür;
- Cezanın veya güvenlik tedbirinin infazının tamamlanması,
- Ceza mahkumiyetini bütün sonuçlarıyla ortadan kaldıran şikayetten vazgeçme veya etkin pişmanlık,
- Ceza zaman aşımının dolması,
- Genel af,
Yukarıda sayılan hallerin varlığı halinde adli sicil kaydı silinerek arşive alınır. Ayrıca aşağıda ki hallerde de adli sicil kaydı sildirme işlemi yapmak mümkündür;
- Adli sicil bilgileri, ilgilinin ölümü ve fiilin suç olmaktan çıkması üzerine silinir.
- Türk vatandaşları hakkında yabancı mahkemelerce verilmiş, adli sicile kaydedilen hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkumiyet hükümleri, kesinleştiği tarihten itibaren mahkumiyet kararında belirtilen sürenin geçmesiyle, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce adli sicil kayıtlarından çıkartılarak arşiv kaydına alınır.
- Adli para cezasına mahkumiyet hükümleri ile cezanın ertelenmesine ilişkin hükümler, adli sicil kaydına alınmadan doğrudan arşive kaydedilir.
Adli Sicil Kaydının ve Arşiv Kaydının Silinmesi
Adli sicil kaydı ve arşiv kaydı birbirlerinden farklı kavramlardır. Mahkumiyet hükümleri önce adli sicil kaydına alınır daha sonra belli koşulların gerçekleşmesi halinde adli sicil kaydı silinerek arşiv kaydına aktarılır. Arşiv kaydı belli koşulların gerçekleşmesi halinde silinebilir.
- Hükümlünün ölmesi ya da fiilin suç olmaktan çıkması gibi sebeplerin varlığı halinde arşiv kaydı silinir.
- Kural olarak hükümlüye ait adli sicil kaydı cezanın infaz edilmesinden sonra silinerek arşiv kaydına aktarılır. Arşiv kaydı ise 5 yıl sonra silinir.
Arşiv kaydına alınan mahkumiyet hükmü, TCK dışındaki kanunların ceza mahkumiyetine bağladığı hak yoksunluklarına neden olan bir mahkumiyet ise; cezanın infazından sonra hükümlünün başvurusu ile mahkeme tarafından;
- Memnu Hakların İadesi kararı verilmişse kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 15 yıl geçmesiyle arşiv kaydı silinir.
- Memnu hakların iadesi kararı alınamamış ise kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren 30 yıl geçmesiyle arşiv kaydı silinir.
Bu hüküm nedeniyle ceza mahkumiyetlerinin büyük bir kısmı 15 yıl veya 30 yıl süresince arşiv kaydında kalmaktadır.
Adli sicil kaydının (arşiv kaydının) silinmesi için Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğüne başvurulabileceği gibi cezayı veren ilk derece mahkemesi aracılığı ile de başvuru yapılabilmektedir. Şartların oluşup oluşmadığını kontrolü ve usule ilişkin hata yapılmasının önüne geçmek amacıyla Adli Sicil Kaydının Silinmesi hususu ile ilgili çalışmalarda bulunan bir ceza avukatı danışmakta fayda vardır.
